Dziś setna rocznica wybuchu III Powstania Śląskiego

Kompania Cieszyniaków. Fot. arc

Dziś setna rocznika wybuchu III Powstania Sląskiego. W związku z tym przypominamy nasz tekst, dotyczący powstań sląskich, które oprócz powstania Wielkopolskiego to jedne z tych powstań, które Polakom się udały…  a w ich efekcie do Polski przyłączono znaczną część industrialnego śląska, a co za tym idzie, możliwy stał się dalszy rozwój przedwojennej polski.  

I Powstanie Śląskie było spontanicznym zrywem ludu śląskiego, którego głównym celem było przywrócenie ziem Górnego Śląska do Polski. Powstanie wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku i potrwało do 25 sierpnia, stanowiąc podstawę pod kolejne dwa zrywy narodowościowe na Śląsku. Największe potyczki miały miejsce w powiatach: rybnickim, pszczyńskim i katowickim, ale także w Tarnowskich Górach, Bytomiu, czy Zabrzu. Dowódcą powstania został Alfons Zgrzebniok, który 24 sierpnia 1919 roku został zmuszony do podjęcia decyzji o zakończeniu walk.

19 sierpnia mija 93 rocznica wybuchu drugiego z trzech Powstań Śląskich. Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego, w poparciu dla działań powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Na Górnym Śląsku powstańcy śląscy zdobyli m.in. Szopienice, Mikołów, Janów, Ochojec, Piekary Śląskie, Miechowice, Bogucice, Bytom. Po II powstaniu Międzysojusznicza Komisja na miejsce policji niemieckiej wprowadziła tzw. Policję Plebiscytową. Obiecano też ukaranie sprawców antypolskich napadów. Strona polska z kolei oficjalnie nakazała rozwiązać Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska i wydała odezwę do zaprzestania strajku.

Jaki był przebieg walk na Śląsku Cieszyńskim podczas powstań śląskich? Na to pytanie  na ox.pl odpowiadał Krzysztof Szelong - dyrektor Książnicy Cieszyńskiej

Najwięcej wątków cieszyńskich odnaleźć można w historii pierwszego powstania śląskiego. Wszak to właśnie z terenu Śląska Cieszyńskiego wyszedł sygnał do wybuchu powstania. Już od stycznia 1919 roku napływali tu uchodźcy z Górnego Śląska, którzy grupowali się w obozach dla uchodźców w Piotrowicach koło Zebrzydowic i w Strumieniu. Z Piotrowic właśnie, gdzie ulokowany był sztab Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, padł rozkaz rozpoczęcia działań zbrojnych i stamtąd też wyszedł pierwszy atak. Powstańcy uderzyli wówczas na Gołkowice i Godów. Także ze Strumienia wychodziły ataki na niemieckie placówki. Wyruszające stamtąd oddziały powstańcze docierały m.in. do Goczałkowic. Mieszkańcy Strumienia i okolicznych wsi wspierali powstańców, służąc im jako wywiadowcy i przewodnicy.
 Ze strony pruskiej pociągało to oczywiście za sobą ataki odwetowe - np. samolot niemiecki zrzucił bombę na dworzec kolejowy we Frysztacie. W Cieszynie bacznie obserwowano, co się dzieje na pograniczu, zbierano środki dla powstańców, założono komitet opieki nad uchodźcami i ich rodzinami. Organizowano manifestacje poparcia, podczas których formułowano wezwania pod adresem Warszawy o udzielenie należytej pomocy powstańcom. Opiekowano się także rannymi w szpitalu w Cieszynie.

 Również w trzecim powstaniu śląskim cieszyńscy Ślązacy mieli swój udział. I to bezpośredni, jako członkowie uczestniczącego w powstańczych bojach „Baonu Cieszyniaków”. Zresztą związki cieszyńskich i „pruskich” Ślązaków były wówczas bardzo silne, co z biegiem lat poszło – niestety – w zapomnienie. Ostatnio w Cieszynie stało się nawet modne dystansowanie się wobec „hanysów”, także tutaj widzianych przez pryzmat serialowego Bercika. Tymczasem tak bardzo z siebie dumnym Cieszyniakom zabrakło niegdyś górnośląskiej odwagi i determinacji. Mimo że również tutaj wiosną i latem 1920 r. wszystko do wybuchu powstania było przygotowane, powstanie nie wybuchło. Dlaczego? Bo Warszawa zabroniła. Korfantemu i jego „hanysom” podobny zakaz nie przeszkodził w rozpoczęciu insurekcji. Widocznie nie mieli okazji zarazić się cieszyńskim legalizmem.

Przypomnijmy także, że 17 sierpnia 2019 roku w Kończycach Małych w stuletnią rocznicę I Powstania Śląskiego w otoczeniu 9 lip zainstalowana została pamiątkową tablica na cześć 9 Małokończan biorących udział w walkach na Górnym Śląsku.

fot: Izabela Brachaczek/FB

źródo: slaskie.pl/ox.pl/zebrzydowice.net